Empowerment czy wyzysk? O niejednoznacznej naturze prosumpcji w sieci.

Artykuł podejmuje analizę rozmywającej się obecnie opozycji między produkcją a konsumpcją. Proces ten znany jest pod nazwą prosumpcji. Jego odzwierciedleniem są praktyki wpisujące się w koncepcję Do it yourself oraz formy zbiorowej działalności użytkowników sieci internetowej (crowdsourcing). Potencjał prosumpcji nie jest jednoznacznie oceniany. Z jednej strony w środowiskach naukowych do głosu dochodzą teoretycy, którzy przypisują prosumpcji pozytywny wpływ na relacje społeczne m.in. poprzez proces uprawomocnienia konsumentów (empowerment) w relacjach biznes-konsument. Z drugiej z kolei strony nie można ignorować głosów krytycznych wobec tej koncepcji, dostrzegających w niej formę cyfrowego wyzysku członków danej społeczności. Celem artykułu jest prezentacja wyważonego stanowiska względem zjawiska prosumpcji w sieci. Tłem rozważań są zmiany w zakresie postrzegania tego zjawiska ze szczególnym uwzględnieniem relacji rynkowych. Pierwsza część artykułu poświęcona jest uporządkowaniu terminologii związanej z prosumpcją, w drugiej części autorka przedstawia aktualne, najważniejsze argumenty podnoszone zarówno przez sceptyków, jak i entuzjastów prosumpcji.

The article addresses the issue of the ever more blurred distinction between production and consumption. This process, known as prosumption, is best reflected by do-it-yourself activities and various collective actions undertaken by the community of Internet users (crowdsourcing). There is no agreement on how big is prosumption’s potential. On the one hand, many theorists representing the academic world point out its positive influence on social relations, for instance through the empowerment of consumers. On the other hand, however, many critical opinions are being voiced by people who consider prosumption as a form of digital exploitation of a given society’s members. This article aims to formulate the most balanced stance in the discussion on prosumption. Changes in the way this phenomenon has been approached will also be discussed, with special emphasis on market relations. In the first part of the text the author presents prosumption-related terminology, while in the second one, she gives an account of the arguments most frequently formulated by both its sceptics and enthusiasts.