Exploitation of the Vistula River from earliest times to the outbreak of World War II

Since the earliest times, the Vistula River has been an artery used for movement of people, commodities and cultures. The settlement network that began to develop along it constituted the foundation of the emerging Polish state in the Early Middle Ages. In the 13th century, the Teutonic Knights appeared downriver. After the outbreak of Prussia and Gdańsk Pomerania, they formed a state with a powerful economy and army. During their reign along the Vistula River (Wisła), many castles and fortified towns guarding its particular sections were erected. After the end of the Thirteen Years’ War (1466), almost the whole river with its tributaries was incorporated within the limits of Poland or countries recognising its authority. From the middle of the 16th century to the mid-17th century, the Vistula River performed the role of the main Polish trade route for many products sent to Western European countries through Gdańsk. The city was then experiencing the apogee of its magnificence. Cereals were the most important commodity back then. The gentry – the producers – and many towns intermediating in trade were growing rich thanks to the good economic situation. Then, the rich folklore of raftsmen immortalised by poets and pictured by painters came into being. In the 18th century, changes in agriculture in Western European countries and increasing competition caused depression in the export of Polish cereals. In addition, the partitions of Poland affected its balance. Because of this, the Vistula River flowed through three states: Austria, Russia and Prussia. All of them conducted separate policies concerning the river, which caused its decline as an important European water artery. In the 19th century, it remained unregulated. Germans performed the most works in the lower course of the river, while Russians did the least in its middle course. In the period of Second Polish Republic, the revived state had new needs, thus river development was not its priority investment. Museums in Tczew and Wyszogród present the history of the Vistula River.

Już w najodleglejszych czasach rzeka Wisła stanowiła arterię służącą przemieszczaniu się ludzi, towarów, a także kultur. Wzdłuż niej zaczęła tworzyć się sieć osadnicza, która we wczesnym średniowieczu legła u podstaw formującego się państwa polskiego. W XIII stuleciu w jej dolnym biegu pojawili się Krzyżacy, którzy po podboju Prus i Pomorza Gdańskiego utworzyli potężne gospodarczo i militarnie państwo. W czasie ich panowania wzdłuż Wisły zbudowano wiele zamków i warownych miast strzegących jej poszczególnych odcinków. Po zakończeniu wojny trzynastoletniej (1466) niemal cała rzeka wraz z dopływami znalazła się w granicach Polski lub krajów uznających jej zwierzchność. W okresie od połowy XVI do połowy XVII w. pełniła rolę głównego traktu handlowego Rzeczypospolitej dla wielu artykułów, wysyłanych po dotarciu do Gdańska morzem do krajów Europy Zachodniej. Miasto to przeżywało wówczas apogeum swojej świetności. Najważniejszym artykułem było wówczas zboże. Dzięki dobrej koniunkturze bogacili się jego producenci – szlachta, a także wiele miast pośredniczących w handlu. Wykształcił się w tym czasie bogaty folklor flisacki opiewany przez poetów i obrazowany przez malarzy. W XVIII w. wskutek zmian w rolnictwie w krajach Europy Zachodniej i rosnącej konkurencji postępowało zahamowanie eksportu polskiego zboża. Niekorzystnie odbiły się na jego bilansie także rozbiory Rzeczpospolitej, w wyniku, których Wisła znalazła się w obrębie trzech państw: Austrii, Rosji i Prus. Wszystkie one prowadziły odrębną politykę względem rzeki, co spowodowało jej upadek jako ważnej w Europie arterii wodnej. W XIX w. nie przeprowadzono jej pełnej regulacji. Najwięcej prac wykonali Niemcy w dolnym biegu, najmniej Rosjanie w środkowym. W okresie II Rzeczpospolitej, ze względu na inne potrzeby odrodzonego państwa, zagospodarowanie rzeki nie znalazło się wśród jego priorytetowych inwestycji. Dzieje Wisły prezentują muzea w Tczewie i w Wyszogrodzie.