Antropologiczne podstawy etyki biznesu

Problematyka etyki biznesu jest wieloaspektowa i stała się przedmiotem licznych studiów. Niniejszy tekst dotyczy wyłącznie jednego z aspektów tego zagadnienia i omawia główne założenia etyki dotyczącej prowadzenia działalności gospodarczej, jakie wynikają z antropologii chrześcijańskiej. Został do nich zaliczony postulat poszanowania godności osoby ludzkiej, potrzeba uwzględnienia społecznego wymiaru życia człowieka oraz afirmacja integralności rozwoju człowieka. Są one uszczegółowieniem ogólnego postulatu, że człowiek jest twórcą, ośrodkiem i celem całego życia i działalności gospodarczej. Założenia te nie stanowią jedynie wyidealizowanych i nierealnych życzeń w odniesieniu do prowadzenia działalności gospodarczej i biznesowej, ale potwierdzają, że ekonomiczna sfera życia nie jest etycznie neutralna, ani ze swej natury nieludzka, czy antyspołeczna. Jest to jeden z wymiarów działalności człowieka i dlatego powinna podlegać kryterium oceny etycznej. Z tej racji, że poszczególne etapy działalności ekonomicznej mają do czynienia z człowiekiem, jego aktywnością i potrzebami, dlatego wiążą się z implikacjami moralnymi. Choć może się zdarzyć sytuacja, że w pewnych okolicznościach poczynania nieetyczne, przynajmniej przejściowo będą nagradzane sukcesem ekonomicznym, to na dłuższą metę należy pamiętać o koincydencji tego, co gospodarcze z tym, co moralne i tezie wyrażonej przez J. Messnera, że w dążeniu do celów gospodarczych środki niemoralne są równocześnie nieekonomiczne. Współczesny kryzys finansowy i gospodarczy są tego potwierdzeniem.

Business ethics is a complex issue that has been studied a lot. This paper discusses just one of its aspects and presents the assumptions of ethics of economic activity arising from Christian anthropology. They include respect for the dignity of the human person, taking into consideration the social dimension of human life and the affrmation of man’s integral development. All those are particulars of the general principle that man is the creator, the centre and the goal of the whole life and economic activity. These assumptions are in no way unrealistic and idealized expectations in relation to economic and business activity, they rather prove that the economic sphere of life is not ethically neutral, neither is it inhuman nor antisocial. As a dimension of man’s activity it is subject to a moral assessment. Since all stages of economic activity deal with man, his behaviour and needs, they involve moral implications. Even if in certain circumstances unethical behaviour may lead, though temporarily, to economic success, the economic and moral facets are intertwined. J. Messner was right when he stressed that in one’s striving for economic goals immoral means are at the same time uneconomic. The present fnancial and economic crisis proves his thesis.

Die Problematik der Business-Ethik ist vielschichtig und zugleich Gegenstand zahlreicher Studien und Forschungsprojekte. Der vorliegende Beitrag betrifft nur eine Perspektive dieser Frage und bezieht sich auf die Grundlagen der Ethik des Unternehmens, die aus der christlichen Anthropologie hervorgehen. Es wurden dazu das Postulat der Achtung der Menschenwürde, die Notwendigkeit der Berücksichtigung der gesellschaftlichen Dimension menschlichen Lebens und die Bejahung der integralen Entwicklung des Menschen gezählt. Diese Drei Aspekte sind eine Konkretisierung des allgemeinen Postulates zur Berücksichtigung des Menschen als Stifter, Mitte und Ziel des ganzen wirtschaftlichen Lebens und Wirkens. Diese Annahmen sind nicht nur ein idealisierter und unrealistischer Wunsch an die wirtschaftliche Wirkung und an Unternehmen, sondern bestätigen, dass, der wirtschaftliche Lebensbereich nicht ethisch neutral, und seinerseits aus der Natur der Sache her unmenschlich und antisozial ist. Das Unternehmen ist eine der wichtigsten Dimensionen der menschlichen Tätigkeit und unterliegt als solche Kriterien des ethischen Urteilens. Da die einzelnen Etappen der wirtschaftlichen Tätigkeit mit dem Menschen und seiner Aktivität und seinen Bedürfnissen zu tun haben, sind sie mit den sittlichen Implikationen und Werten verbunden. Es mag sein, dass unter bestimmten Umständen unethische Handlungen, zumindest vorübergehend mit einem wirtschaftlichen Erfolg belohnt werden. Langfristig darf man aber die Koinzidenz zwischen Wirtschaft und Moral nicht vergessen. Es wurde von J. Messner zum Ausdruck gebracht in der These, dass bei der Befolgung wirtschaftlicher Ziele unethische Mittel zugleich unökonomisch sind. Die gegenwärtige Finanz- und Wirtschaftskrise sind dafür eine Bestätigung.