Wiara i kultura w perspektywie personalistycznej według Czesława S. Bartnika

Według ks. prof. Czesława S. Bartnika zakresy wiary i kultury są analogiczne do fenomenu ludzkiego. U początku jest osoba indywidualna – a zatem i wiara oraz kultura indywidualna (mikrokultura); następnie jawi się konkretna społeczność, a z nią również i kultura wspólna (makrokultura) oraz wiara wspólnotowa. Zwykle kulturę rozumie się jako działanie sprawiające, że człowiek staje się bardziej człowiekiem (aspekt czynny kultury). Według personalizmu Bartnika należy również dodać stronę doznaniową, wszelką recepcję świata (aspekt bierny kultury). Te same wymiary można dostrzec w doświadczeniu wiary (czynny i bierny). Pomiędzy wiarą (religią) a kulturą istnieje relacja zwrotna: religia określa kulturę, a kultura określa religię (przy czym kultura jest w człowieku „wcześniej” niż religia). Artykuł ukazuje, że obie stanowią swego rodzaju diadę, która prowadzi ku personalizacji człowieka  współcześnie stale zagrożonego niewiarą i antykulturą – depersonalizacją). Diada kultura–wiara podlega prawom historii i w jej trakcie może przyjmować różne formy. Dawne kultury były niemal w całości budowane na wierze naturalnej w Boga, choć miały one również i fragment ateistyczny. Obecnie mamy już epokę kultury zmierzającej do przybrania postaci absolutnie ateistycznej, ale i ona nie istnieje bez formy religijnej (czy też pseudoreligijnej). Diada kultura–wiara nie ulega więc nigdy rozbiciu. 

According to Professor Czesław S. Bartnik, the scopes of both faith and culture are analogous to the human phenomenon. At the beginning, there is an individual person – henceboth the faith and individual culture (microculture); then the specific community appears, and with it also the common culture (macroculture) as well as the community faith. Usually,culture is understood as an action that makes a person become more human (active aspect of culture). According to Bartnik’s personalism, the aspect of experience, any reception ofthe world (passive aspect of culture) should be added. The same dimensions can be seen in the experience of faith (active and passive). There is a correlation between faith (religion)and culture: religion defines culture, and culture defines religion (whereas culture is “earlier” in man than religion). The article shows that they both constitute a kind of dyad which leads to personalization of the human being (who nowadays is constantly threatened with unbelief and anti-culture – depersonalization). The culture–faith dyad is subject to the laws of history, and may assume various forms during its course. Former cultures used to be almost entirely built on natural faith in God although they had their atheist element, too. Currently, we already have an epoch of culture that strives to take an entirely atheist shape, however, even this culture does not exist without a religious (or pseudo-religious) form. However, the culture-faith dyad does not become disintegrated.

Nach Professor Czesław S. Bartnik sind Glaube und Kultur in ihrem Umfang dem menschlichen Phänomen analog. Am Anfang steht die individuelle menschliche Person, also der individuelle Glaube und die individuelle Kultur (Mikrokultur), dann die konkrete Gemeinschaft und mit ihr auch die gemeinschaftliche Kultur (Makrokultur) und schließlich der gemeinschaftliche Glaube. Der Glaube wird allgemein als eine Aktivität verstanden, die es dem Menschen erlaubt, mehr Mensch zu werden (der aktive Aspekt der Kultur). Im Rahmen des Personalismus von Bartnik muss man auch den Erlebnismoment und die Rezeption der Welt (der passive Aspekt der Kultur) berücksichtigen. Diese beiden Aspekte (aktiver und passiver) kann man auch im Bereich des Glaubens sehen. Man kann von einer Rückkopplung zwischen dem religiösen Glauben und der Kultur sprechen: Religion bestimmt Kultur, aber auch Kultur beeinflusst Religion (wobei Kultur im Menschen „früher“ als Religion angelegt). Der Artikel zeigt, dass beide eine gewisse Diade darstellen, die zur Personalisation des Menschen führt, der heute durch den Unglauben und die Antikultur, also durch die Entpersonalisierung bedroht sind.