Ocena suszy meteorologicznej na terenach pogórniczych w rejonie Konina

Opady atmosferyczne są procesem meteorologicznym najbardziej zmiennym w czasie i przestrzeni. Więcej opadów niż przeciętnie, występowało w Polsce najbardziej w drugiej połowie XII wieku oraz pierwszych połowach XVI i XVIII wieku. Natomiast najbardziej sucho niż przeciętnie było w drugiej połowie XIII wieku oraz w pierwszej połowie XIX wieku. W pozostałych okresach prawdopodobnie warunki zbliżone były do przeciętnych [8]. Susza w Polsce ma charakter anomalii atmosferycznej związanej z okresem bezopadowym lub powtarzającymi się opadami mniejszymi od średnich. Suszę należą do zjawisk atmosferycznych i hydrologicznych, które pojawiają się okresowo i w różnych porach roku. Jak wskazuje Łabędzki i Leśny [6] w 30-leciu 1976-2006 wystąpiły dotkliwe serie lat suchych w okresie 1982-84 i 1989-92,a ponadto susza atmosferyczna wystąpiła w roku 1976, 1994, 2000, 2002, 2003, 2005 i 2006r. W okresie 1951-2006 stwierdzono 30 susz atmosferycznych, których łączny czas trwania wyniósł 30% analizowanego okresu to jest 200 miesięcy. Ich częstości, czasu trwania i nasilenia nie można przewidzieć, a terminu wystąpienia nie sposób przewidzieć [5]. Aby móc skutecznie przeciwdziałać negatywnym skutkom susz i podejmować odpowiednie działania prewencyjne, należy dysponować odpowiednimi, sprawdzonymi i wiarygodnymi wskaźnikami niedoboru opadu i intensywności suszy, przydatnymi w jej operacyjnym monitorowaniu [3]. Znaczna część wskaźników suszy, opisana w literaturze i stosowana przy monitorowaniu suszy w różnych regionach świata, opiera się na wielkości opadu atmosferycznego. Należy do nich wskaźnik standaryzowanego opadu (Standardized Precipitation Indem, SPI), zaproponowany przez McKee i in [7] i aktualnie jest stosowany do operacyjnego monitorowania suszy w USA przez Narodowe Centrum Zapobiegania Suszy. W Europie wykorzystywany jest m.in. na Węgrzech, we Włoszech, w Hiszpanii, jak również w Polsce na Kujawach. Podobnie, jak względny wskaźnik RPI, obliczanie wskaźnika SPI opiera się na wieloletnich ciągach opadu w określonym przedziale czasu. Analiza przebiegu elementów meteorologicznych w okresie wegetacyjnym jest ważna z punktu widzenia rolnictwa, gdyż zalicza się je do istotnych czynników plonotwórczych. W tym celu należy badać również zmienność warunków termicznych i pluwiometrycznych w wieloleciu, opierając się na wybranych wskaźnikach, które je charakteryzują (sumy temperatur, wskaźnik hydrotermiczny Sielianinowa) [2]. Szczególnie ważne jest to na terenach pogórniczych, na których prowadzone są zabiegi rekultywacji i zagospodarowania rolniczego, gdzie występuje opadowo-retencyjny reżim wodny, w którym jedynym źródłem zaopatrzenia roślin w wodę są opady atmosferyczne. Zwierciadło wody gruntowej zalega bardzo głęboko i nie ma wpływu na uwilgotnienie wierzchnich warstw gruntów pogórniczych [10]. Celem pracy było określenie częstości występowania suszy meteorologicznej, o różnej intensywności, w okresach wegetacyjnych w wieloleciu (1966-2008), na podstawie względnego wskaźnika opadu (RPI), wskaźnika standaryzowanego opadu (SPI) i dodatkowo za pomocą standaryzowanego klimatycznego bilansu wodnego (KBWs) w miesiącach wybranych, charakterystycznych okresach wegetacyjnych oraz porównanie tych wskaźników, jako kryteriów oceny suszy.

Assessing drought severity is an element of drought monitoring. The severity of drought may be assessed by using various indices as drought criteria. The choice of the criterion affects the result of determining the frequency of dry periods in a given severity class. An analysis of 43-year-long (1966-2008) meteorological records concerning vegetation periods (April-September) and coming from two meteorological stations located in Konin region was used to calculate the relative precipitation index (RPI), and the standardized precipitation index (SPI). Based upon the mentioned above indicators classification of drought identifies four classes of drought: no drought, moderate, strong and extreme. Using RPI, the number of vegetation periods with strong drought appeared to be greater compared to SPI. These differences are caused by the classification of different periods to four classes of drought. In three separate analysis of vegetation periods (1996, 1998 and 2008) the characteristics of the pluviotermic conditions were established by the Sielianinov coefficient, the indexes mentioned above and using the standardized climatic water balance KBWs. The detailed analysis of the indexes RPI, SPI and KBWs during characteristic vegetation periods for the years 1966-2008 showed less drought severity using KBWs in comparison with RPI and SPI. Drought periods were shifted to a lower drought class. Therefore the standardized climatic water balance KBWs shows the possibilities of water evaporation during particular periods and informs additionally about the forming of water conditions in this area. Sielianinow coefficient shows that, no month in three analyzed characteristic vegetation periods did not belong to class of optimal months (1.3 ? k ? 1.6). Obtained values of Sielianinow hydrothermal coefficient confirmed occurrence of droughts in the typical periods of analyzed multi-year. The analysis confirmed that the relative precipitation index and the standardized precipitation index are useful to monitoring the meteorological drought. However in the case of agriculture drought, it is more reliable to assess its severity by using the standardized climatic water balance because this index takes into consideration the meteorological conditions of evapotranspiration.