Wineta – literacka „przestrzeń utracona” Słowian Zachodnich? Rozważania na wybranych przykładach z literatur zachodniosłowiańskich

Cel artykułu stanowi przedstawienie wybranych zachodniosłowiańskich utworów literackich, które podjęły problem legendarnej Winety. Autor podjął wysiłki zmierzające do: stwierdzenia zasięgu występowania motywu Winety w poszczególnych literaturach, wykazania wzajemnych kon- i dywergencji, przedstawienia najciekawszych modyfikacji protowariantu. Rozbiór tematyki wykazał głębokie różnice w semantyzacji motywu Winety między konkretnymi literaturami. Najbardziej interesujące opracowania motywu Winety przynoszą „małe” literatury zachodniosłowiańskie (górnołużycka i kaszubska). W tej pierwszej semantyka Winety przeniesiona została na płaszczyznę narodową – zagrożoną zalaniem przez morze (wpierw germańskie [J. Bart-Ćišinski], po 1945 r. socrealistycznego przemysłu [A. Stachowa]) staje się sama diaspora. W literaturze kaszubskiej motyw Winety wyzyskany został jako podstawa własnej mitopei zrealizowanej w legendzie o pochłoniętym przez morze Starym Helu.

The purpose of the article is to present the selected West Slavic literary works that have taken the issue of the legendary Wineta. The author has made efforts to determine the extent of the occurrence of the motif of Wineta in particular literatures, to demonstrate mutual convergences and divergences, to present the most interesting modifications of the protovariation. The analysis of the subject showed profound differences in the sematisation of the Wineta theme between specific literatures. The most interesting elaborations of the Wineta theme are found in “small” West Slavonic literatures (Upper Lusatian and Kashubian). In the first one, the semantics of the Wineta, which was transferred onto a “national” plane and which is at risk of being flooded by the sea (first by the Germanic one [J. Bart-Ćišinski] of the post-1945 socialist realist industry [A. Stachowa]) itself becomes the diaspora. In the Kashubian literature, the Wineta motif was exploited as the basis for its own mythopoeia realized in the legend of the Old Hel swallowed by the sea.