W doświadczeniach wazonowych (prowadzonych na dwóch glebach - lekkiej i ciężkiej) badano oddziaływanie nawozów organiczno-mineralnych (Plonofoska W, Plonofoska J, Rekulter), na plonowanie oraz pobieranie metali ciężkich (Cd, Cu, Ni, Pb, Zn) przez 3 gatunki warzyw zależnie od zawartości tych metali w glebie. Na glebie z naturalną zawartością metali ciężkich badane nawozy działały równorzędnie na plony roślin w porównaniu z nawozami mineralnymi. Na glebie zanieczyszczonej metalami (3 mg Cd, 8 mg Ni, 10 mg Cu, 40 mg Zn i 60 mg Pb/kg) tylko Rekulter obniżał toksyczne działanie metali ciężkich, dając zdecydowanie wyższe plony, w porównaniu z innymi nawozami, zwłaszcza mineralnymi. Zawartość metali ciężkich w badanych warzywach (buraki ćwikłowe, kapusta biała, kukurydza cukrowa) była bardzo zróżnicowana zależnie od zawartości tych metali w glebie oraz gatunku (i części) roślin i rodzaju nawozów. Spośród porównywanych nawozów organiczno-mineralnych tylko Rekulter ograniczał zdecydowanie pobieranie badanych metali ciężkich przez rośliny. Średnia (z 4 doświadczeń) zawartość poszczególnych metali w obiekcie z tym nawozem, w stosunku do obiektu z NPK przyjętego za 100, wynosiła na glebie: a) z naturalną zawartością metali; kadmu - 55, miedzi - 86, niklu - 67, ołowiu - 107, cynku - 42, b) sztucznie zanieczyszczonej: odpowiednio 27 (Cd), 65 (Cu), 14 (Ni), 51 (Pb) i 22 (Zn). Pozostałe nawozy organiczno- mineralne (Plonofoska J i Plonofoska W) zmniejszały wyraźniej tylko na glebie nie zanieczyszczonej (o 10-25%) zawartość kadmu, niklu, cynku i miedzi. Nawożenie mineralne (NPK) nie oddziaływało w większym stopniu na zawartość badanych metali na glebie z naturalną ich zawartością, a podwyższało ich poziom (i toksyczność) na glebie zanieczyszczonej. Na podstawie otrzymanych wyników można sądzić, że badane nawozy organiczno-mineralne (zwłaszcza Rekulter), produkowane na bazie węgla brunatnego z dodatkiem produktów zasadowych, nadają się szczególnie na gleby zdegradowane metalami ciężkimi, zwłaszcza zakwaszone.
In pot experiments (conducted on light and heavy soils) the effect of organic- mineral fertilizers (Plonofoska W, Plonofoska J, Rekulter) on yield and uptake of heavy metals (Cd, Cu, Ni, Pb, Zn) by 3 vegetables species according to the content of these metals in soil was investigated. On the soil with natural content of heavy metals the effect of these fertilizers on plant yielding was coordinate in comparison to mineral fertilizers. On the soil contaminated with metals (3 mg Cd, 8 mg Ni, 10 mg Cu, 40 mg Zn and 60 mg Pb/kg) only Rekulter decreased the toxic effect of heavy metals what resulted in remarkably higher yields in comparison to other fertilizers, particularly mineral fertilizers. The content of heavy metals in investigated vegetables (red beet, white cabbage, sweet corn) differed very much according to their content in the soil, plant species (and plant part) and the kind of fertilizers. From among compared organic-mineral fertilizers only Rekulter visibly reduced the uptake of examined heavy metals by plants. The mean content (calculated for 4 experiments) of particular metals on the object treated with this fertilizer in relation to the object fertilized with NPK (assumed as 100) amounted: a) on the soil with the natural content of metals - 55 for cadmium, 86 for copper, 67 for nickel, 107 for lead and 42 for zinc, b) on the soil artificially contaminated; respectively: 27 (Cd), 65 (Cu), 14 (Ni), 51 (Pb), and 22 (Zn). The other organic-mineral fertilizers (Plonofoska J and Plonofoska W) visibly reduced (by 10-25%) the contents of cadmium, nickel, zinc and copper only on non-contaminated soil. Mineral fertilization (NPK) did not influence greatly the content of the investigated metals in the soil with their natural content and increased their level (and toxicity) in contaminated soil. On the grounds of obtained results it can be assumed that the investigated organic-mineral fertilizers, (particularly Rekulter) produced from brown coal with addition of alkaline products are particularly suitable for soils degraded by heavy metals, especially acidified.
