Wykluczenie cyfrowe i co dalej? Nowe technologie jako katalizator podziałów społecznych i bodziec dla cywilizacyjnego rozwoju

Rozwój nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych (Information and Communication Technologies – ICT) prowadzi do znaczących przemian w różnych sferach życia społecznego. W tekście przedstawiono wybrane aspekty wpływu ICT na strukturę społeczną i ład społeczny zarówno na poziomie pojedynczych społeczeństw, jak i w kontekście globalnym. Najbardziej bezpośrednią konsekwencją rozwoju nowych technologii jest zjawisko wykluczenia cyfrowego związane z nierównym dostępem do ICT. Choć w ostatnich latach ulega ono wyraźnemu osłabieniu, to ciągle kształtuje nowy model ładu, w którym całe grupy społeczne, a w skali globalnej regiony świata, tracą dystans cywilizacyjny do liderów rewolucji informacyjnej. Dla opisu nowego układu sił w „cyfrowo podzielonym” świecie używa się często określeń informacyjny apartheid lub wirtualna kolonizacja. Obie koncepcje podkreślają, że rozwój ICT spowodował pogłębienie polaryzacji ekonomicznej społecznej i cywilizacyjnej pomiędzy krajami i regionami rozwiniętymi i rozwijającymi się. Paradoksalnie, nowe technologie mogą też być jednak bodźcem ułatwiającym grupom wykluczonym i pozostającym na marginesie życia społecznego gwałtowny i skuteczny awans. W tym kontekście dobrym przykładem jest realizacja w Bangladeszu programu udostępniania telefonii komórkowej na obszarach wiejskich. Projekt ten, adresowany przede wszystkim do ludzi ubogich, przyniósł nie tylko wzrost dochodów, ale także poprawę warunków życia i gospodarczej konkurencyjności lokalnych społeczności. ICT mogą więc także prowadzić do ograniczenia podziałów i różnic społecznych.