Hiža w Apeninach: koncept dom w etnolekcie moliżańsko-chorwackim

The article deals with the conceptualization of house/home in the Molise Croatian ethnolect (hiža), spoken by the Croatian minority in the Italian province of Compobasso. The Lublin school ethnolinguistic approach and the tenets of the EUROJOS project are employed for the purpose: the Molise Croatian concept of HIŽA is investigated on the basis of lexicographic data, texts (proverbs, literary works, and the press), as well as results of linguistic experiments. Lexicographic sources have appeared to be rather poor and insufficient for a full reconstruction of the concept – this has to be supplemented with the much richer texts and questionnaires. The texts reveal the physical, locative, and (psycho-)social aspects of the meaning of hiža. The questionnaires, in turn, contain a clear axiological component. The speakers of the ethnolect have shown that hiža is a family place/space, a building, or family as such. It is a beautiful place, important and friendly to people.

W artykule analizowany jest koncept dom (określany leksemem hiža) w etnolekcie moliżańsko-chorwackim, używanym przez członków mniejszości chorwackiej we włoskiej prowincji Compobasso. Stosując metodologie lubelskiej szkoły etnolingwistycznej i złożenia projektu eurojos, autor odpowiada na pytanie, czym jest moliżańsko-chorwacka hiža w świetle danych leksykograficznych, tekstów (przysłów, tekstów literackich i prasowych) oraz wyników badan eksperymentalnych. Analizy dowiodły, ze dane słownikowe są ubogie i tylko w niewielkim stopniu pozwalają na rekonstrukcję pełnej treści konceptu, inaczej niż znacznie bogatsze dane tekstowe i ankietowe. W tekstach ujawnia się fizyczny, lokatywny i (psycho)społeczny aspekt znaczenia leksemu hiža. W ankietach – poza nimi – silnie zaznaczył się także aspekt aksjologiczny. Użytkownicy etnolektu wskazali, ze hiža to przestrzeń/miejsce życia ludzi w rodzinnym otoczeniu, budynek, rodzina, a także miejsce piękne, dla człowieka ważne i przyjazne.