When we observe the history and heritage of great civilizations, we notice that we had almost always to do with civilizations we can define as “multicultural”, even if such a concept did not
exist in those times. Mesopotamia, Persia, Hellenistic States, and ancient Rome at the time of their splendour, Arab-Muslim empires during the Middle Ages, Mongol-Yuan Chinese empire,
of Mongol Indies, Polish-Lithuanian-Ruthenian “Republic of the Two Nations”, Soviet Union, United States – those are some examples of states and civilizations that, not taking into account
our own opinions and feelings concerning their political regime or legitimacy, managed to have a strong infl uence on the development of human culture, art and political, social, ideological, theological, economical, scientifi c or legal culture. In all of those states, at least at the time of the peak of their civilization, people from diff erent nationalities (ethnicities) and/or religions
held leading political, economical, cultural, scientifi c or ideological positions. We can also give the example of the capital city of the Ottoman “Muslim” and “Turkish” empire, Constantinople,
where until the middle of the 19th century, Christians and Jews counted for almost half of the population (Roou, 2005). This State was submitted to a Muslim Sultan but his capital was also
the Seat of the spiritual leader of the Universal Christian Greek Orthodox Patriarchate. We can then consider, on the base of these few examples found among numerous other ones we could
also have found, that symbiosis and emulation of cultures constitute the basic element and requirement for the dynamic development of human cultures.
Jeśli spojrzymy na historię i dziedzictwo wielkich cywilizacji, obserwujemy, że zawsze mieliśmy do czynienia z cywilizacjami, które określilibyśmy dziś jako »wielokulturowe«, choć takie
pojęcie z kolei wówczas nie istniało. Przykłady Mezopotamii, Persji, państw hellenistycznych, starożytnego Rzymu w okresie szczytu jego potęgi, imperiów arabsko-muzułmańskich w wiekach
średnich, Chin dynastii Mongołów – Yuanów, Indii Mogołów, Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Związku Radzieckiego czy USA, oto parę wybranych przykładów państw, które wywierały,
niezależnie od naszych opinii wobec ich ustrojów, wobec ich zasad założycielskich, wobec ich religii, wobec ich ideologii, wobec ich metod rządzenia, silny wpływ na rozwój
kultury ludzkiej, na rozwój sztuki, a także na postęp koncepcji politycznych, społecznych, ideologicznych, teologicznych, prawnych, ekonomicznych, naukowych itp. We wszystkich
tych państwach, przynajmniej w okresie ich rozkwitu, ważne funkcje polityczne, ekonomiczne, kulturalne, naukowe czy ideologiczne zajmowali ludzie różnych narodowości bądź różnej
przynależności ideowej. Należy jeszcze podkreślić przykład stolicy imperium osmańskiego, Konstantynopola, który był masowo zamieszkany do połowy XIX w. przez chrześcijan i żydów,
chociaż państwo to było pod władzą muzułmańskiego sułtana, co nie przeszkodziło zresztą, żeby stolica tego imperium była jednocześnie stolicą duchową uniwersalistycznego w swych założeniach chrześcijańskiego patriarchatu prawosławnego. Możemy więc stwierdzić na podstawie tych kilku przykładów wybranych spośród wielu innych możliwych, że synteza i współzawodnictwo kultur stanowią nieodłączną część składową, a także warunek dynamicznego rozwoju kultury ogólnoludzkiej.
