Die Polonica-Sammlung der Staatsbibliothek zu Berlin – Preußischer Kulturbesitz und Aspekte der Provenienzforschung

Die SBB PK verfügt über eine der umfangreichsten Sammlungen von Polonica in Deutschland. Seit Eröffnung der Bibliothek im Jahr 1661 sammelt sie umfassend Veröffentlichungen aus und über Polen mit dem Schwerpunkt im Bereich der polnischen Sprache, Literatur und Kultur, der deutsch-polnischen Beziehungen, sowie der jeweiligen Minderheiten in beiden Ländern. Diese historische Sammlungsentwicklung sowie die heutigen Aufgaben der SBB PK bei der Literatur- und Informationsversorgung der wissenschaftlichen Fachöffentlichkeit in Deutschland werden dargelegt. Wie die Geschichte beider Länder ist auch die Sammlungsentwicklung der SBB PK von zahlreichen Brüchen geprägt. Zur Erforschung eines dieser durch die NS-Herrschaft und den Zweiten Weltkrieg verursachten Brüche startete die SBB PK ein Programm zur Erforschung der Provenienzgeschichte von NS-verfolgungsbedingt entzogenen Büchersammlungen. In welchem Maße davon auch die Polonica-Sammlung der SBB PK betroffen ist, soll an Beispielen herausgearbeitet werden.

Biblioteka Państwowa w Berlinie – Fundacja Pruskiego Dziedzictwa Kulturowego dysponuje jedną z największych w Niemczech kolekcją poloników. Od otwarcia Biblioteki w roku 1661 gromadzone są w niej licznie publikacje dotyczące Polski, zwłaszcza z zakresu języka polskiego, literatury i kultury polskiej, na temat stosunków polsko- -niemieckich, jak również mniejszości narodowych w obydwu krajach. W niniejszym artykule został przedstawiony historyczny rozwój kolekcji poloników oraz obecne zadania Biblioteki w zakresie gromadzenia literatury tego typu i zapewnienia informacji o niej środowisku naukowemu w Niemczech. Tak jak na historię obydwu krajów, tak również na rozwój zbiorów berlińskiej Biblioteki miały wpływ liczne burze dziejowe. Aby zbadać jeden z tych okresów, związany z nazizmem i II wojną światową, Biblioteka rozpoczęła program badań proweniencyjnych dotyczących księgozbiorów zagrabionych przez nazistów w krajach okupowanych. Niniejszy artykuł stanowi próbę odpowiedzi na pytanie, w jakim zakresie ów problem dotyczy również kolekcji poloników Biblioteki.

The Staatsbibliothek zu Berlin (SBB PK) has one of the most comprehensive collections of Polonica in Germany. Since the opening of the library in 1661, it has been comprehensively collecting publications from and about Poland with a special emphasis on Polish language, literature, and culture, German-Polish relations, and on the respective minorities in both countries. This historical collection development as well as the current tasks of the SBB PK in the field of literature and information supply of the scientific audience in Germany is presented. Like the history of both countries, SBB PK’s collection development is characterized by numerous breaches. To investigate one of these fractions, caused by the Nazi rule and World War II, the SBB PK started a programme of provenance research on the history of Nazi persecuted book collections. The extent to which the Polonica collection of the SBB PK is affected is to be illustrated by examples.