Gmina jako system społeczno-ekologiczny zagrożony powodzią

Zgodnie z ustawą, z dnia 24 lipca 1998 r., o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa, gmina stanowi w Polsce podstawową jednostkę administracyjną. Wynikają z tego liczne obowiązki dotyczące m.in. konieczności zapewnienia przez gminę bezpieczeństwa lokalnej społeczności np. przed zagrożeniami naturalnymi. W prowadzonych badaniach nad oceną odporności (resilience) polskich gmin na zagrożenie powodziowe, autorzy utożsamiają je z systemami społeczno- ekologicznymi (z ang. social-ecological systems – SES), który stanowi układ ściśle powiązanych ze sobą i zależnych od siebie elementów podsystemów ekologicznego i społecznego, na które wpływ mają czynniki polityczne, kulturowe, ekonomiczne czy historyczne. Siłą napędową gminy jako systemu społeczno-ekologicznego jest kapitał społeczny i wynikająca z niego prężność gospodarcza, która generuje kierunki i tempo rozwoju danego SES. Zjawisko powodzi stanowi perturbację (zakłócenie) dla każdej gminy zagrożonej powodzią, stąd tak ważne staje się określenie jej odporności (tzw. resilience) poprzez analizę m. in. zdolności adaptacyjną gminy ograniczającej niekorzystne skutki wywołane powodzią. W artykule przedstawiono obowiązki gminy z zakresu ochrony przeciwpowodziowej oraz jej miejsce w systemie zarządzania ryzykiem powodziowym. Zaprezentowano także koncepcje gminy jako systemu społeczno-ekologicznego. Wskazano także na istotną rolę map zagrożenia i ryzyka powodziowego (MZP i MRP) w przygotowaniu dokumentów planistycznych gmin (systemów społeczno-ekologicznych).

According to the act about introducing the basic three-step teritorial division of the state, the commune in Poland stands as the basic administrative unit. That results in numerous obligations concerning, among others, the necessity of the commune providing the protection of the local society from, e.g. the natural threats. In the research done over the estimation of the Polish communes’ resilience to the flood hazard, the authors identify them with the social-ecological systems (SES), which stand for a system of closely related and interdependent elements (among others: of the social capital and natural space) that are affected politically, culturally, economically or historically. A driving force for the commune as the social-ecological system is the social capital and the resulting economic resilience which generates the directions and growth rate of the given SES. The occurence of flood constitutes a perturbation to every commune that is threatened by the flood. That is why it becomes so important to specify its resilience throught the analysis of, among others, an adaptive capacity of the commune limiting adverse effects caused by the flood. In this article are presented the commune’s responsibilities regarding the flood protection as well as its place in the system of managing the flood risk. There were also presented the concepts of the commune as the social-ecological system. The important role of the maps of the flood hazard and flood risk (pol. MZP and MRP) in the preparation of the planning documents of the communes (SES) has been also highlighted.