Sztuka (nie)dojrzewania. Wychowanie do płci i seksualności – o dwóch wierszach Izabeli Filipiak

W wierszach Izabeli Filipiak proces wychowania jest zawsze tym, co inicjuje, prowadzi i kończy rodzic, jest to więc proces jednostronny i narzucony, polega w istocie na „przeszkadzaniu” w dojrzewaniu do pełnej, własnej, odrębnej niż rodzicielska osobowości. W utworach przyjęta została perspektywa dziewczynki, która pragnie zbuntować się przeciwko narzuconej identyfikacji z rodzicielskimi wzorcami osobowymi – też wzorcami płci i heteroerotycznej identyfikacji. Jednak bohaterka, zamiast skupiać się na „wsłuchiwaniu” w siebie i swoje potrzeby, wsłuchuje się w potrzeby i pragnienia wychowawców. Wychowanie i dojrzewanie zamienia się w tresurę, w uwięzienie w cudzych wyobrażeniach na swój własny temat. Jeśli dziecko czuje wewnętrzny opór przed narzuconymi wzorcami, to ten aspekt dziecięcych życiorysów staje się traumą. Dojrzewanie nie przeradza się w uzyskanie pełni, ale jest raczej jak lepienie Golema czy Frankensteina, „spotwornianiem” osoby. Dziecko dojrzewa za cenę własnej (symbolicznej) śmierci, zapomnienia o swoich (pozaspołecznych) pragnieniach i potrzebach. Relacja z rodzicami jest gwałtem i przemocą, którą w opisanym układzie nazywa się „miłością”. Odrzucenie ich celów wychowawczych staje się klęską nie tylko rodziców, lecz także społecznego porządku. Ze strachu przed anarchią dziecko z rezygnacją poddaje się wychowawczej przemocy.

In Izabela Filipiak’s poems, the process of education is always initiated, guided and finished by a parent, therefore it is one-sided and imposed. It “impedes” the maturation of personality that is full, self-owned and independent from the parental one. The viewpoint adopted in the poems is the perspective of a girl who wants to rebel against the imposed identification with parental patterns of personality – also sexual patterns and heteroerotic identification. However, the main character concentrates on her educators’ needs and desires instead of “listening” to herself and her own needs. In this context, education and growing-up change into training and imprisonment in someone else’s perception of the self. If a child feels internal resistance against the imposed models, then this aspect of its biography becomes traumatic. Growing up does not become achieving fullness, but rather resembles molding Golem or Frankenstein, with the “monstrosity” of a person. The child grows up at the price of her (symbolic) death, forgetting about her own (meta-social) desires and needs. The relation with the parents is violation and violence that is named “love” in the described system. The rejection of their pedagogical goals becomes not only the parental failure, but also the failure of social order. Fearing anarchy, the girl resignedly subdues herself to pedagogical violence.