Egalitarne nostalgie: czy stosunek do nierówności dzieli Polaków?

A decade ago Wojciech Zaborowski has written: 'egalitarian attitudes should be recognised as the persistent element of consciousness of the Polish society'. Is that really so? To answer that question the author decided on a twofold approach to the issue: the overview of research on attitudes towards inequalities conducted in Poland since 1956 until first years of transition on the one hand and the analysis of survey data (PGSS) from 1992–2002 period on the other. In this way he tries to dissect egalitarian orientations which seem to be important component of the mentality of the Polish society in the process of system transition. He confronts the results of undertaken analysis with Walter G. Runciman's findings, whose research showed crucial role of relative deprivation in explaining egalitarian attitudes. In the light of the general conclusions the author tries to take a stand on broader issue of legitimization of socio-political system in contemporary Poland.

Wojciech Zaborowski dekadę temu pisał: "nastroje egalitarne należy uznać za uporczywie trwały element świadomości społeczeństwa polskiego". Czy tak jest w istocie? By odpowiedzieć na to pytanie postanowiłem podejść do zagadnienia dwojako: z jednej strony poprzez dokonanie przeglądu badań nad postawami względem nierówności, które były prowadzone w Polsce od roku 1956 do pierwszych lat transformacji ustrojowej, z drugiej zaś - analizując dane sondażowe (PGSS) z lat 1992-2002. W ten sposób staram się poddać dysekcji orientacje egalitarne, będące - jak się wydaje - istotnym komponentem mentalności społeczeństwa polskiego w procesie transformacji. Rezultaty przeprowadzonych analiz odnoszę m.in. do klasycznych już ustaleń Waltera G. Runcimana, którego badania dowodziły, iż bezpośrednim determinantem egalitaryzmu jest relatywna deprywacja. W świetle tego i innych wniosków spróbuję zająć stanowisko w sprawie szerszego zagadnienia, jakim jest legitymizacja systemu społeczno-politycznego.