Tematem monografii jest: Miasta wielokulturowe: Łódź, Wilno, Lwów. Śródmiejska zabudowa mieszkaniowa z przełomu XIX/XX wieku. Podobieństwa i różnice. Autorka w pracy skupiła się na śródmiejskiej zabudowie mieszkaniowej, a konkretnie na kamienicy czynszowej, która stanowi główny cel opracowania. Kamienica czynszowa na przełomie XIX/XX wieku stanowiła najczęstsze rozwiązanie zabudowy mieszkaniowej, która powstawała w oparciu o wykształconą typologię funkcjonalno-formalną lub była indywidualnym rozwiązaniem wynikającym z procesu przekształceń i adaptacji wcześniejszej zabudowy. Był to efekt scalania mniejszych działek oraz dostosowania się do pierwotnego układu urbanistycznego. Pamiętając o tym, że jeszcze do niedawna budynki wznoszone w dziesięcioleciu poprzedzającym I wojnę światową, niezależnie od ich wartości architektonicznej i walorów estetycznych, nie podlegały ochronie konserwatorskiej, a ich podstawowym wymiarem, decydującym o ich przetrwaniu, był ich stan techniczny, autorka podejmuje próbę charakterystyki kamienicy czynszowej w Łodzi, Wilnie i Lwowie, uzupełniając ją bogatym zasobem materiałów archiwalnych i dokumentacją fotograficzną. Pogłębianie stanu wiedzy o zabudowę pochodzącą z przełomu XIX/XX wieku na obszarze śródmiejskim w Łodzi, Wilnie i we Lwowie staje się istotne dla zobrazowania jej jednoznacznie ukształtowanej struktury architektonicznej, która jest powiązana z układem przestrzennym miasta. W monografii równie ważne stało się również to, że w wybranych przez autorkę miastach, na przełomie XIX/XX wieku, zamieszkiwało wiele narodowości i były to miasta wielokulturowe, co w pewnym stopniu również wpływało na kształtowanie się architektury w omawianym okresie. Praca powstała w wyniku dogłębnych badań polegających na studiach literatury, na badaniach miejscowych zasobów archiwalnych w Łodzi, Wilnie i we Lwowie, na wywiadach w terenie i gromadzeniu wykonanej przez autorkę bogatej dokumentacji fotograficznej, częściowo uzupełnianej bezpośrednimi pomiarami inwentaryzacyjnymi. Wobec zaginięcia wielu materiałów źródłowych, badania autorki mogą mieć także znaczenie źródłowe. Znajomość architektury z przełomu XIX/XX wieku w Łodzi, Wilnie i Lwowie ma duże znaczenie dla poznania krajobrazu architektonicznego Europy Środkowo-Wschodniej, a celem niniejszej pracy jest przybliżenie i podsumowanie badań dotyczących architektury tego okresu oraz rozwinięcie tematu o kolejne, jeszcze mało znane obiekty, które zwłaszcza w Wilnie są mało rozpoznawalne. Wiele czasu musiało upłynąć, by w powojennej rzeczywistości zaczęto doceniać i szanować przeszłość. Zatem celowe staje się przypominanie przeszłości i mozolne jej odbudowywanie, bo powinniśmy pamiętać o dorobku społeczności, która, mimo dzielących ją różnic, wniosła wiele w rozwój tych miast, zachowując elementy kulturalnego i historycznego dziedzictwa.
The monograph’s title is „Multicultural Cities: Łódź, Vilnius, Lviv. Architecture of inner
city buildings from the turn of the 19th/20th century. Similarities and Differences”. The
author focuses on inner city housing architecture, specifically the tenement house,
which is the essay’s main objective. At the turn of the century, the tenement house was
the most common housing solution, which came to be either based on already present
functional and formal typology, or through an adaptive process applied to already existing buildings. This was the result of merging smaller plots of land, and adapting to
the original urban arrangement. Keeping in mind that, regardless of their architectural
value, until recently buildings which were erected in the decade preceding the World
War I did no undergo maintenance. The primary deciding aspect when it came to their
survival was their technical condition. The author attempts to characterize the tenement house in Łódź, Vilnius and Lviv, complementing this characterization with a wealth
of archival materials and photographic documentation. Increasing one’s knowledge
of buildings from the turn of the century in Łódź, Vilnius and Lviv becomes important
when trying to present the clearly arranged architectural structure of these cities, which
is tied to their spatial arrangement. The monograph also underlines the importance of
the fact that at the turn of the century the cities chosen by the author were inhabited
by many nationalities, and that these cities were multicultural. This played a role in the
way that architecture formed in the period discussed. The essay came to be as result of
thorough research consisting of reviewing relevant literature, research of local archives
in Łódź, Vilnius and Lviv, field interviews, and collecting an abundance of photographic
documentation, partially supplemented with measurements. Due to the disappearance
of many source materials, the authors research also has potential as a source. Familiarity with turn of the century architecture of Łódź, Vilnius and Lviv has significance for
adequate city landscape recognition of Central-Eastern Europe, and the objective of this
work is to get the reader acquainted with research pertaining to the architecture of this
time period, and with smaller, lesser known objects which, especially in Vilnius, are less
recognizable. Much time had to pass for the past to be appreciated and respected in a
post war reality. Remembrance and rebuilding of the past become purposeful, because
we should remember the achievements of communities which, in spite of the differences dividing them, brought so much into the development of these cities, all while
maintaining elements of cultural and historical heritage.
