Devonian phoebodont shark teeth

Shark teeth of the phoebodont type are the most common and diverse group of Upper Devonian ichthyoliths in the pelagic facies of the Holy Cross Mountains (Poland), South Urals and Timan (Russia). They were also found in the Givetian of Kuznetsk Basin (western Siberia). The morphology and function of tooth apparatus of Phoebodus was possibly similar to that of the recent shark Chlamydoselachus anguineus. A significant loss of diversity and relative productivity has been observed among the phoebodonts in the earliest Famennian. A new genus, Omalodus gen. n., and three new species of Phoebodus, Ph. bifurcatus sp. n., Ph. fastigatus sp. n. and Ph. turnerae sp. n. are proposed.

Wśród ichtiolitów, występujących w facjach pelagicznych górnego dewonu obrzeżenia Platformy Wschodnioeuropejskiej (w Górach Świętokrzyskich, na Południowym Uralu i w prowincji timańsko-peczorskiej; Fig. 1), do najczęściej spotykanych należą zęby rekinów typu phoebodontowego. Zostały one znalezione także w górnym żywecie Basenu Kuźnieckiego (zachodnia Syberia). Korona tych zębów składa się z trzech głównych, smukłych wierzchołków prawie równej długości. Pomiędzy wierzchołkami głównymi mogą występować drobniejsze wierzchołki pośrednie. W zależności od kształtu i nachylenia podstawy zęba względem płaszczyzny korony wyróżnia się trzy rodzaje phoebodontidów: Omalodus gen. n., o podstawie skierowanej w stronę wargową; Phoebodus St. John & Worthen, o symetrycznej podstawie skierowanej w stronę językową; oraz Thrinacodus St. John & Worthen, charakteryzujący się podstawą wygiętą także w stronę językową, ale o niesymetrycznym zarysie i skręconą dodatkowo w osi prostopadłej do korony. Poszczególne gatunki z rodzaju Phoebodus rozróżnia się na podstawie drobnych cech morfologicznych podstawy i korony zęba, a w szczególności: zarysu podstawy, położenia i wielkości guzka zawiasowego oraz ornamentacji wierzchołków. Zęby rekinów z rodzaju Phoebodus były ułożone w szczęce i funkcjonowały prawdopodobnie w sposób zbliżony do aparatu szczękowego dzisiejszego rekina Chlamydoselachus anguineus Garman (patrz Gudger 1937). Różnicę stanowi wzmocnienie połączenia między kolejnymi, nakładającymi się na siebie zębami w spirali zębowej Phoebodus za pomocą guzków zawiasowych i wgłębień w podstawach (Fig. 2). Z górnego żywetu Basenu Kuźnieckiego opisano nowy rodzaj Omalodus gen. n. (Fig. 3H-M) oraz nowy gatunek Phoebodus fastigatus sp. n. (Fig. ЗА, В, G). W górnym dewonie obrzeżenia Platformy Wschodnioeuropejskiej znaleziono sześć gatunków phoebodontidów, w tym dwa nowe: frański Ph. bifurcatus sp. n. (Figs 4A-F, 5D-H) i fameński Ph. turnerae sp. n. (Fig. 8A-H). Istnieje znacząca luka w zapisie paleontologicznym phoebodontidów w poziomach P. linguiformis - P. triangularis (Fig. 9).