Pojęcie racjonalności i racjonalizacja prawa w pracach Maxa Webera

Skala rozważań Maxa Webera bywa przytłaczająca. Rezultat stanowi jednak źródło znakomitej perspektywy badawczej na rzeczywistość społeczną. Reinhard Bendix nazwał Webera magicznym nazwiskiem współczesnych nauk społecznych. Zgadzając się z tym twierdzeniem, Autor niniejszego artykułu podejmuje się rozważań w zakresie jednego z fundamentalnych problemów nauk społecznych – problematycznej koncepcji racjonalności, stanowiącej kluczowy element prac Maxa Webera. Celem niniejszej pracy będzie analiza zawiłości leżących u podstaw jej definicji. Po pierwsze, zbadana zostanie mnogość kontekstów, w których autor Gospodarki i społeczeństwa posługuje się pojęciem racjonalność i racjonalizacja. Po stwierdzeniu, że właściwie niemożliwe jest precyzyjne zdefiniowanie pojęcia racjonalizacji, bez umieszczenia jej w określonym kontekście, nastąpi przejście do problematyki racjonalizacji prawa. Spojrzenie na typologię racjonalizacji prawa, zgodnie z różnymi płaszczyznami na których system prawa może manifestować swoją racjonalność bądź irracjonalność – w materialnym, czy też formalnym aspekcie. Powyższe zostanie skonkludowane podsumowaniem, w którym Autor zarysowuje wątki winne zbadania w następnej kolejności.

The magnitude of Max Weber’s work is overwhelming. However, with it, comes its great insight into the social reality. Reinhard Bendix has called Weber the magical name of the modern social sciences. Agreeing with this claim, The Author of this article takes on one of the fundamental problems of the social sciences – the problematic concept of rationality. This concept remains a key element of the works of Max Weber. Therefore, the purpose of this work is to analyze the intricacies of its definition by the famous German scholar. First comes the analysis of the multiplicity of contexts in which Weber makes the use of the term rationality and the rationalization. Then, after the realization of the impossibility of a precise definition of the rationalization without taking the context into account, the transition to the rationalization of law follows. The look at the division of rationalization of law into various planes on which it can manifest its rationality or irrationality (be it the material or formal aspect) is concluded with the summary, where The Author poses questions about certain issues that require further research.