Zaburzenia połykania u pacjentów po całkowitym usunięciu krtani: postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne

Zaburzenia połykania występują u 10–89% chorych po całkowitym usunięciu krtani; w większym odsetku u pacjentów leczonych uzupełniającą radioterapią. Mechanizm zaburzeń związany jest ze zmianami anatomicznymi po operacji (zakres operacji) lub powikłaniami terapii adiuwantowej (kserostomia, neuropatia, obrzęk tkanek itp.). Powyższe zmiany prowadzą do: obniżenie ruchomości ścian bocznych gardła i retrakcji języka, pojawienia się ruchów pompujących języka, obniżenia odruchu do połykania, osłabienia otwarcia górnego zwieracza przełyku, skurczu mięśnia pierścienno-gardłowego, włóknienia tkanek, powstania pseudouchyłka gardła itp. W efekcie dochodzi do: regurgitacji treści pokarmowych do nosa i jamy ustnej, ich zalegania na poziomie gardła środkowego i dolnego, wydłużenia transportu bolusa. W przypadku powstania przetoki tchawiczo-przełykowej może dochodzić do aspiracji treści pokarmowych. Powyższe zmiany znacznie obniżają jakość życia chorych po operacji. Protokół diagnostyczny obejmuje: zebranie wywiadu (pomocne bywają kwestionariusze, np.: EAT 10, SSQ, MDADI, DHI), wykonanie oceny klinicznej połykania oraz badań instrumentalnych: przede wszystkim wideofluoroskopii, ale także badania endoskopowego połykania. W wybranych przypadkach konieczne jest wykonanie manometrii wieloczęstotliwościowej. Wśród metod leczenia można wyróżnić: metody chirurgiczne (np.: dylatacja balonem górnego zwieracza przełyku, miotomia mięśnia pierścienno-gardłowego, neurektomia splotu gardłowego, usunięcie pseudouchyłka gardła), metody zachowawcze (np.: ostrzyknięcie toksyną botulinową zwieracza górnego przełyku, rehabilitacja logopedyczna, leczenie żywieniowe) oraz metody wspomagające (np. konsultacja psychologa, fizjoterapeuty, dietetyka klinicznego). Wybór konkretnego sposobu leczenia powinien być poprzedzony procesem diagnostycznym, w którym zostanie ustalony mechanizm zaburzeń czynnościowych związanych z tworzeniem głosu i połykaniem.